عناصر پرمصرف جهت رشد و نمو گیاهان :
از بین عناصر پر مصرف سه عنصر کربن، هیدروژن و اکسیژن توسط فرایند فتوسنتز وارد گیاه می شوند. گیاهان کربن را به وسیله برگهایشان به صورت دی اکسید کربن از هوا دریافت می کنند. اکسیژن هم از راه برگ و هم از راه ریشه به صورت اکسیژن دو ظرفیتی جذب می شود. هیدروژن نیز به صورت ترکیب آب وارد گیاه می شود.
عنصر نیتروژن
نیتروژنی که در مواد آلی خاک(هوموس) وجود دارد قابل استفاده برای گیاه نیست. ریشه گیاهان نیتروژن را به صورت آمونیوم ، نیتریت و نیترات جذب می کند که البته شکل نیتریت برای گیاه سمی است و گیاه به میزان کمی این فرم از نیتروژن را جذب می کند. بیشتر نیتروژن به صورت نیترات جذب گیاه می شود. نیتروژن در فرم آمونیوم از تجزیه مواد آلی خاک توسط ریز موجودات و در شرایط بهینه دما، رطوبت، pH و اکسیژن بدست می آید.
فرایندهایی که باعث افزایش نیتروژن خاک می گردد عبارتند از: تجزیه پروتئین های مواد آلی خاک، تثبیت نیتروژن معدنی گازی(N2) توسط موجودات همزیست(ریزوبیوم) و غیر همزیست(ازتوباکتر، سیانوباکتر و کلستریدیوم) ، مصرف کودهای نیتروژنه(اوره، نیترات آمونیوم و نیترات پتاسیم)، بارندگی و رعد و برق که باعث اکسیداسیون نیتروژن و تشکیل یون نیترات می گردد، تجزیه بقایای گیاهی و کودهای حیوانی و … می باشد.
بیشترین میزان نیتروژن در برگهای جوان بوده و در برگهای پیر از مقدار آن کاسته می شود.
نیتروژن به فرم نیترات در خاک به صورت حرکت توده ای همراه با جریان آب و ضمن تماس با ریشه جذب گیاه می شود. ولی در فرم آمونیوم به صورت انتشار در خاک حرکت کرده و جذب گیاه می گردد.
علائم کمبود:
گیاهان با کمبود N رشد کند داشته و ضعیف هستند و گیاه رنگ پریده بوده و با پیشرفت کمبود به دلیل حرکت نیتروژن از بافتهای مسن به بافتهای جوان برگهای مسن زرد رنگ می شود و در نهایت کمبود N باعث کاهش کیفیت محصول و پیری زود رس گیاه می شود. عدم تامین نیتروژن کافی در سالهای اول ، سبب محدود شدن رشد و نهایتا پتانسیل محصول دهی را کاهش می دهد.ریزش قبل از موقع برگهای نابالغ در پاییز و افزایش حساسیت درختان به آسیب دیدگی ناشی از تنش دماهای پایین از دیگر عوارض کاهش مقدار نیتروژن در گیاه است.
هنگامی که بارندگی در طول دوره رشد به اندازه کافی باشدکود نیتروزن را میتوان تا باز شدن گلها به کار برد. کمبود نیتروژن اندازه گل ها را کاهش می دهد و طول دوره گرده افشانی کوتاه می شود و خاصیت سال آوری در کمبود نیتروژن تشدید می شود. تشکیل میوه را کاهش و ریزش میوه ها را افزایش می دهد.اندازه میوه کوچک و رنگ انها تیره تر می شود.
در کل رشد و باردهی درختان جوان به تعویق می افتد و کمبود نیتروژن در آب و هوای خشک و در اثر رقابت با علف های هرز تشدید می گردد.
علائم مسمومیت:
گیاهان با مقدار نیتروژن بالا رنگ سبز تیره و بافت آبکی دارند و در مقابل حمله آفات و بیماریها، خوابیدگی (خوابیدگی) و تنش آبی نیز حساس بوده و ممکن است محصول یا تولید نشود یا در صورت تولید کیفیت پایینی داشته باشد. نیتروژن اضافی سبب توسعه شاخ و برگها و رشد آخر فصل شده و حساسیت به آسیب ناشی از سرما در آخر فصل پاییز و زمستان خواهد شد.تاخیر در ریزش برگها و عدم بلوغ بافت های چوبی نیز از عوارض دیگر نیتروژن اضافی خواهد بود. استفاده از نسبت مناسبی از نیترات و آمونیوم در تامین نیتروژن گیاه در رشد آن بسیار موثر است.
در بیشتر گونه های گیاهی استفاده از نیتروژن نیتراتی باعث افزایش میزان فتوسنتز خالص و عملکرد به دلیل افزایش سطح برگ و افزایش تبادلات گازی می باشد در مقابل استفاده از نیتروژن امونیومی به دلیل کاهش این فاکتورها باعث کاهش فتوسنتز می شود. در مصرف نیتروژن فرم آمونیومی به این مسئله توجه داشته باشید که افزایش غلظت آمونیوم در سلولهای گیاهی برای گیاه سمی است. همچنین مصرف زیاد نیتروژن آمونیومی به دلیل کاهش جذب کلسیم منجر به پوسیدگی گلگاه در گوجه و فلفل شده.
در سالهایی که درخت میوه کم دارد (سال آوری) رشد رویشی بین 25 تا 65 سانتی متر رشد قابل قبولی است و در سالهای بارور رشد شاخه های رویشی بین 15 تا 35 سانتی متر مناسب است.
نیازهای کودی نیتروژن تحت تاثیر عوامل زیر می باشد:
- واریته و نژاد گیاه
- سن و قدرت رشدی درخت
- پایه ارتباط مستقیم با میزان چوب و شاخه های بزرگ و ریشه دارد.
